Λίγες μονάχα ημέρες πριν την συγγραφή του παρόντος άρθρου (26 09 2019), υπήρξε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό Current Biology. Ερευνητές από το  Pitié-Salpêtrière Hospital  και το French National Institute of Sport, Expertise, and Performance (INSEP) θέλησαν να διερευνήσουν την υπόθεση ότι η έντονη και παρατεταμένης διάρκειας άσκηση, τέτοια ώστε να φλερτάρει με αυτό που ονομάζουμε overtraining syndrome πέρα από την καταπόνηση του σώματος μπορεί να οδηγεί σε εξάντληση ένα σημαντικό για τον γνωσιακό έλεγχο τμήμα του εγκεφάλου, αυτόν του προμετωπιαίου λοβού. Παρόμοια συμπτώματα έχουν επίσης παρατηρηθεί σε ανθρώπους έπειτα από παρατεταμένη έκθεση σε στρεσογόνα ερεθίσματα και πιέσεις εντός του εργασιακού τους περιβάλλοντος.

Η μελέτη

Για τον σκοπό αυτό επιλέχθηκαν 37 άνδρες τριαθλητές, ηλικιακά γύρω στα 35 έτη, οι οποίοι και χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Και οι δύο ομάδες, control και test προπονήθηκαν για 2 εβδομάδες πάνω στην βασική τους γραμμή και ακολούθησε μια εβδομάδα deloading.

Στην συνέχεια και για τρεις εβδομάδες η ομάδα control συνέχισε στην βασική της ρουτίνα προπόνησης ενώ η ομάδα test για τις επόμενες τρεις εβδομάδες έπρεπε να προσαρμοστεί σε μια κατά 40% αύξηση στην διάρκεια κάθε προπονητικής ημέρας. Στην δεύτερη ομάδα (test group) επιχειρήθηκε δηλαδή ένα overload τριών εβδομάδων! Κατόπιν και οι δύο ομάδες ΄πέρασαν σε μια εβδομάδα deloading ταυτόχρονα. Το rotation των προπονήσεων (ποδήλατο-κολύμπι-τρέξιμο) και για τις δύο ομάδες διατηρήθηκε σταθερό σε όλη την διάρκεια της μελέτης.

Οι αξιολογήσεις της αθλητικής απόδοσης πραγματοποιούνταν με ποδηλατικά πρωτόκολλα στις ημέρες ξεκούρασης (pre, post, and taper) όπως μπορείς να δεις και στο σχήμα που ακολουθεί ενώ για την αξιολόγηση της υποκειμενικής κόπωσης χρησιμοποιήθηκαν ψυχομετρικά ερωτηματολόγια.

Κατά την διάρκεια των ψυχομετρικών τεστ οι αθλητές τοποθετήθηκαν σε μαγνητικό τομογράφο προκειμένου να καταγραφούν, να απεικονιστούν οι διάφορες εγκεφαλικές δομές! Το ζητούμενο ήταν να αξιολογηθεί η ικανότητα τους για έλεγχο της παρορμητικής δράσης και η ικανότητα τους να λαμβάνουν αποφάσεις οι οποίες θα τους αποδίδουν όχι πρόσκαιρα αλλά με αξία στον χρόνο, ουσιαστικά οφέλη! Στην πρώτη περίπτωση η ανταμοιβή ήταν άμεση αλλά χαμηλής αξίας ενώ στην δεύτερη ήταν σε βάθος χρόνου αλλά σημαντικότερη αξίας…

Τα αποτελέσματα της μελέτης εμφάνισαν τους 19 αθλητές οι οποίοι έκαναν το διάρκειας 3 εβδομάδων overreaching να είναι εμφανώς πεσμένοι τόσο στα σωματικά όσο και στα ψυχομετρικά τεστ. Είχαν την τάση, σαφώς επηρεασμένοι από την κόπωση, να αποζητούν την πρόσκαιρη και άμεση ανταμοιβή λειτουργώντας ασφαλώς παρορμητικά. Ήταν φανερό ότι η ικανότητα τους για έλεγχο και κριτική σκέψη ήταν χαμηλότερη από αυτό που κάποιος ίσως περίμενε!

Η νευροφυσιολογική βάση του προβλήματος…

Όπως πολύ εύστοχα ένας από τους ερευνητές και συγγραφείς της μελέτης, ο Mathias Pessiglione δήλωσε: neural states matter. You don’t make the same decisions when your brain is in a fatigue state.

Όπως οι μαγνητική τομογραφία αποκάλυψε τώρα κατά την διάρκεια της λήψης της απόφασης και ενώ η «λογική» έλεγε ότι ο ελεγχόμενος αθλητής όφειλε να επιδείξει ψυχραιμία και υπομονή, η όλη κατάσταση μπλόκαρε στο τμήμα αυτό του εγκεφάλου που ονομάζεται προμετωπιαίος λοβός. Για την ακρίβεια σε συγκεκριμένη θέση στον προμετωπιαίο λοβό, απεικονίστηκε χαμηλή ενεργοποίηση.

Καθώς, ίσως, σου είναι γνωστό ο προμετωπιαίος λοβός βρίσκεται σε στενή συσχέτιση με την αμυγδαλή και η από κοινού τους συνεργασία ρυθμίζει και ελέγχει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Όταν ο ένας ανεβάζει στροφές ο άλλος σιωπά. Πιο συγκεκριμένα στην στενή σχέση αυτών των δύο κατοικοεδρεύει ο έλεγχος των παθών, των παρορμήσεων και των πιθανώς καταστροφικών συμπεριφορών. Σε περίπτωση χαμηλής ενεργοποίησης του προμετωπιαίου λοβού (όπως αποκάλυψε η MRI στην παρούσα μελέτη) η αμυγδαλή πυροδοτεί άγχος και απώλεια ελέγχου. Μπορείς σε παρακαλώ να φανταστείς τι μπορεί να σημαίνει αυτό για έναν αθλητή και όχι μόνο; Με τις πρακτικές εφαρμογές ωστόσο θα ασχοληθούμε λίγο παρακάτω…

Για την ώρα μείνε στο εξής πρώτο βασικό δεδομένο: Το overreaching (σε επίπεδο προπονητικής αυτό να θυμάσαι είναι θεμιτό αρκεί να είναι προγραμματισμένο) οδήγησε σε μειωμένη ενεργοποίηση σε δομή του εγκεφάλου η οποία ελέγχει την παρόρμηση, το άγχος, την διαταραχή και την απώλεια της καθαρής σκέψης!

Σου θυμίζω τα λόγια του Mathias Pessiglione, στα οποία αναφερθήκαμε και πριν…

You don’t make the same decisions when your brain is in a fatigue state!

Μια σειρά από σκέψεις στις οποίες προχωρούν οι ερευνητές προς το τέλος του paper, δε θα πρέπει ως προπονητές ή ως ασκούμενοι (ανάλογα από την σκοπιά που ο αναγνώστης προσεγγίζει το κείμενο) να μας διαφεύγουν:

  • Το νευροβιολογικό pattern το οποίο δείχνει να θολώνει την κρίση του υπερπροπονημένου αθλητή (και μάλιστα είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι στην μελέτη οι αθλητές σκόπιμα δεν πιέστηκαν μέχρι εκεί…) μπορεί να εξηγεί το γιατί πολλές φορές ο αθλητής δεν αντιλαμβάνεται έγκαιρα τα σημάδια-μηνύματα τα οποία το σώμα του στέλνει (πόνος ή κούραση κτλ) και τελικά φθάνουν στα άκρα. Η κατακόρυφη πτώση της απόδοσης ή και ένας τραυματισμός είναι αποτέλεσμα τέτοιων λανθασμένων τακτικών και προσεγγίσεων.
  • Το ζήτημα του dopping επίσης, ίσως εν μέρει αποτελεί και μια μορφή γρήγορης ανταμοιβής, πολλά υποσχόμενης για την πιθανότητα μιας νίκης και ενός ρεκόρ αλλά ταυτόχρονα με άγνωστες και υψηλού ρίσκου επιπτώσεις για την υγεία του αθλητή στο μέλλον. Ο αθλητής όμως μοιάζει, μάλλον, να μην μπορεί να το εκτιμήσεις ορθά! Άλλη μια υπερ-έκφραση σε επίπεδο αμυγδαλής; Θα μπορούσε…
  • Θα μπορούσαν επίσης να εξηγηθούν τα ιδιαίτερα συχνά περιστατικά εξουθένωσης ασκουμένων σε ερασιτεχνικό επίπεδο, οι οποίοι αγνοώντας τα σημάδια μπαίνουν σε καταστάσεις ριψοκίνδυνες οι οποίες θα μπορούσαν να τους βλάψουν σε πολλά επίπεδα. Μυοσκελετικά, σε επίπεδα οργανικών συστημάτων (καρδιά, γαστροπεπτικό κτλ) αλλά καθώς βγαίνει και από το κείμενο σε επίπεδο ψυχοσυναισθηματικό και συμπεριφοριστικό!

Τι να κρατήσεις για το τέλος

Εάν είσαι προπονητής, είναι μια σειρά από παράγοντες που οφείλεις να συνεκτιμήσεις όταν ξεκινάς να εκπονήσεις ένα πρόγραμμα σε έναν νέο (και όχι μόνο…) ασκούμενο. Καθώς βλέπεις, τα πάντα σε οργανικό-φυσιολογικό σύστημα είναι στενά συνδεδεμένα με τελικό σκοπό την συντήρηση της ομοιόστασης. Μονάχα που αυτή η απαραίτητητη για την υγεία και την ζωή την ίδια συνθήκη βάλλεται από παντού!

Ο ασκούμενος μας (το 95% αυτών) δεν είναι αθλητής επαγγελματίας. Τι σημαίνει αυτό; Η προπόνηση σε επίπεδο επαγγελματικού αθλητισμού έχει ασφαλώς τους δικούς του κανόνες και μυστικά. Δεν είμαι ο καταλληλότερος να μιλήσω για αυτά καθώς δεν δουλεύω με αθλητές. Ξέρω καλά ότι η θεωρία από την πράξη απέχει πραγματικά πολύ!

Γνωρίζω όμως πολύ καλά τι σημαίνει να προσπαθείς να βελτιώσεις την φυσική κατάσταση και την υγεία ενός χρόνια στρεσαρισμένου ανθρώπου με προβλήματα και περιορισμούς. Μυοσκελετικούς και φυσιολογικούς! Είναι σημαντικό να μπορούμε να αξιολογήσουμε την θρεπτική ανεπάρκεια ενός ανθρώπου ο οποίος υποβάλλει τον εαυτό του χρόνια σε αλλεπάλληλες νηστείες και υπερφαγίες. Πιθανότατα έχει κακό ύπνο, πιεσμένο επαγγελματικό περιβάλλον, ασταθή συναισθηματικό status, ιστορικό τραυματισμών, λήψης φαρμάκων κτλ.

Η μελέτη των ερευνητών όπως αποτυπώθηκε στο Current Biology έρχεται, για μια ακόμη φορά, να προβληματίσει: θα μπορούσε ένα λάθος προπονητικό πρωτόκολλο αντί για φάρμακο να αποδειχθεί σκέτο φαρμάκι; Η απάντηση είναι ναι! Σίγουρα ναι!

Η επιλογή των κατάλληλων προπονητικών μέσων, η ορθή αξιολόγηση των πάντων, η παρατήρηση του ασκουμένου κατά την διάρκεια των προπονήσεων μέσα στον χρόνο, η άνετη επικοινωνία και συνθήκη ειλικρίνειας ανάμεσα στον προπονητή και τον ασκούμενο, η αναπλαισίωση του προγράμματος και η σταθερότητα στις βασικές αρχές της προπονητικής και του περιοδισμού είναι όλα αυτά τα οποία μπορούν να εγγυηθούν ότι οι πιθανότητες για τραυματισμό, burn out ή (και) εγκατάλειψη θα ελαχιστοποιηθούν. Μονάχα έτσι η άσκηση θα έρθει και θα στηρίξει τον τίτλο της ως θεραπευτικό μέσο!

Εάν είσαι ασκούμενος, σε παρακαλώ, μην βιάζεσαι! Είσαι ταυτόχρονα εργαζόμενος, πατέρας ή μητέρα, ίσως να είσαι μόνος ή απλώς σε σχέση. Δεν έχει σημασία! Αυτό που έχει σημασία είναι να είσαι και να φαίνεσαι καλά. Δεν αναφέρομαι μονάχα στην εικόνα σου. Για την ακρίβεια δεν αναφέρομαι καν σε αυτή σε πρώτη φάση. Ξέρουμε και οι δύο ότι υπάρχουν για αρχή τα σημαντικότερα. Ακόμα και αν δεν μου το λες, στο υπενθυμίζει κάθε βράδυ μια φωνή μέσα σου. Λίγο πριν σε πάρει ο ύπνος.

Άσε τον προπονητή που εμπιστεύεσαι να σε οδηγήσει. Ακόμη κι αν θες να «τρέξεις», μην το κάνεις. Όχι ακόμη τουλάχιστον!

Ευχές για ασφαλείς και αποτελεσματικές προπονήσεις!

Newsletter