Δημοφιλία ή αξιοπιστία –εσύ διαλέγεις (;)

Κορονοϊός, περιορισμός, ίντερνετ και social media. Εκρηκτικό κοκτέιλ, με επίγευση ψευδοεπιστημονικότητας, συνομωσιολογίας, μύθων και θρύλων. Και ποικιλίας συναισθημάτων, και γνωστικών διαδρομών, που οδηγούν κάθε χρήστη σε γνώμες, στάσεις, συμπεριφορές.  Το  ευτυχές με την αναζήτησης μιας «αλήθειας» για την πανδημία, και μιας γνώμης δικής μας, είναι η ενίοτε διασταύρωσή μας με ασφαλείς πληροφορίες, όσο το δυνατόν πιο τεκμηριωμένες και επιστημονικές ανά κάθε δεδομένη «στιγμή» (η γνώση αλλάζει κι αυτή).

Αμέσως τίθενται δύο ερωτήματα.

Ποια πληροφορία επιλέγουμε να θεωρήσουμε «αληθινή»;

Η διασταύρωση με την τεκμηριωμένη πληροφορία πόσο εύκολη και πιθανή είναι;

Η αναζήτηση της «αλήθειας» (καθολικής ή υποκειμενικής και με την έννοια μιας «σταθεράς») έχει θεωρηθεί ιστορικά, κοινωνικά και φιλοσοφικά ίδιον της συγκρότησης καθεμίας και καθενός. Ο με τα χρόνια περιορισμός της ανάγκης η «αλήθεια» αυτή να θεωρείται «αντικειμενική» σχετίζεται με σημαντικές ιστορικές και φιλοσοφικές ανακατατάξεις. Και συνάδει και με την ανάδυση του όρου «μετα-αλήθεια».

Η «μετα-αλήθεια»…

αναφέρεται στην υπεροχή του συναισθήματος και των «απόψεων» έναντι των γεγονότων. Ως λέξη (post-truth) ανακυρήχθηκε το 2016 ως η λέξη της χρονιάς από το βρετανικό λεξικό Oxford (την περίοδο που κέρδιζε το “yes, Brexit!” και που πρόεδρος των ΗΠΑ εκλεγόταν ο Trump).

Πολλή πληροφορία

Η τεχνολογία είναι ένας από τους αυτουργούς του εκδημοκρατισμού της πληροφορίας. Φυσικά η πρόσβαση σε αυτή υπόκειται σε ανισότητες, καθώς και στη μέγγενη της διαστρέβλωσης που προανέφερα. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού της γης μαθαίνει κάθε μέρα και κάτι άλλο για την πανδημία. Αυτό δεν αφορά μόνο τον κορονοϊό, αλλά τον «χρησιμοποιώ» ως παράδειγμα γιατί… είναι hot θέμα. Έχω ως αφορμή δύο συγκεκριμένες αναρτήσεις μιας παθολόγου που ακολουθώ στο Instagram. Οι αναρτήσεις έβαζαν στη θέση του το κεφάλαιο «ιός και εμβόλιο». Και είχα τη χαρά να διασταυρωθώ με αυτές.

Θεωρίες: Ιός και Εμβόλιο

Οι θεωρίες γύρω από το εμβόλιο συχνά χαρακτηρίζονται συνολικά από εμφανή ανευθυνότητα. Δεν κρίνω το περιεχόμενο εδώ –γιατρός δεν είμαι- αλλά την ίδια την ύπαρξή τους και την ποικιλία τους. Όταν, δε, εκφέρονται από τα πιο επίσημα χείλη δημιουργούν «σοκ και δέος» στην κοινωνία. Μια κοινωνία, εν προκειμένω την ελληνική, που από τη μια δέχεται επαίνους για τη συμμόρφωσή της απέναντι στην πανδημία και από την άλλη κατηγοριοποιείται και κατηγορείται. (Αυτές τις ημέρες μια γενιά νέων ανθρώπων, που βιώνουν σε όλη της την έκταση μια πολυεπίπεδη κρίση έχει γίνει «αποδιοπομπαίος τράγος»).

Τα αμφιλεγόμενα θέματα (όπως το εμβόλιο) αναδεικνύουν τη σημασία των επιστημονικά τεκμηριωμένων απόψεων. Το ίδιο ισχύει σχεδόν για όλα τα ζητήματα. Από τη διατροφή μας, μέχρι την άσκησή μας, μέχρι την ψυχολογία μας, το περιεχόμενο των σπουδών μας κ.ο.κ. Διατρέχουμε όμως ένα κίνδυνο εδώ. Η «διασταύρωση» μας με την επιστήμη μπορεί να θεωρηθεί εύκολη, λόγω της αυξημένης δυνατότητας πρόσβασης πολλών εξ ημών στην πληροφορία.  Στην πραγματικότητα μπορεί να είναι και απίθανη.

Ο όρος ‘filter bubble’ που πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε από την ακτιβίστρια του διαδικτύου Eli Pariser το 2010 μας βοηθά να κατανοήσουμε γιατί. Πρόκειται για την περίσταση κατά την οποία «διασταυρωνόμαστε» online με πληροφορία η οποία σχετίζεται με τις συχνότερες αναζητήσεις μας, στη βάση αλγορίθμων. Τα γνωστά σε όλους μας cookies. Επομένως τίθεται και το ζήτημα της ευθύνης* μας: διαλέγουμε τι καταναλώνουμε με βάση τη δημοφιλία ή με βάση την αξιοπιστία;

Επανέρχομαι, έτσι, στον τίτλο και στην αναφορά μου στα social media. Το ζήτημα είναι πώς χειριζόμαστε τους λογαριασμούς, τα προφίλ, τα πρότυπα, τους influencers, τα site, τα περιεχόμενα γενικώς, που καταναλώνουμε.

Τι να κάνουμε;

Θα κλείσω το πρώτο κείμενό μου στο needhelp με ορισμένες ιδέες για το πώς μπορούμε να βοηθηθούμε ώστε να διευκολύνουμε τη συνάντησή μας με την τεκμηριωμένη πληροφορία. Και έτσι να βγούμε κερδισμένοι! Σε περιόδους όπως η τρέχουσα, σε διλήμματα όπως το εμβόλιο, και γενικώς σε ό,τι μας αφορά να ψάξουμε.

1. Επερώτησε: μην αποδέχεσαι αναίμακτα την πληροφορία που βρίσκεται μπροστά σου, και κυρίως μην την εμπιστεύεσαι με βάση την αυθεντία του πομπού της.
2. Ενημερώσου: διάβασε, εκπαιδεύσου, αναζήτησε όσο αντέχεις και θέλεις, γύρω από τα θέματα που σε αφορούν και συνέκρινε πηγές-φορείς διαφορετικών ή/και αντικρουόμενων απόψεων.
3. Συζήτησε: άνοιξε κουβέντες για τα θέματα που σε αφορούν με τους ανθρώπους που σου αρέσει να συνομιλείς ή με ειδήμονες που μπορούν να σε κατευθύνουν.
4. Κατηγόρησε: ναι, όταν βρίσκεσαι ενώπιον μιας ψευδούς είδησης, ή πληροφορίας μπες στη διαδικασία να το πεις δημόσια –δεν είναι λιγότερο ευγενικό από την ίδια την πράξη της διάδοσης λανθασμένων ή παραπλανητικών γεγονότων, στοιχείων κ.ο.κ.

*δεν μιλώ για «ατομική» ευθύνη με στενή έννοια εδώ, καθώς η «επιλογή» ως θέμα με συνδέεται στενά με τον τρόπο κοινωνικοποίησης μας, το εκπαιδευτικό μας σύστημα και ο,τι διαμορφώνει την αντίληψή μας για τον κόσμο –και η σύνδεση αυτή είναι κεφάλαιο που ίσως συζητήσουμε άλλη φορά.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο needhelp.gr