Ελεύθερες μέρες (free day, cheat day…) στη δίαιτα. Τι είναι και άραγε δουλεύει;

Ας ξεκινήσουμε προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσουμε τι εννοεί ο ποιητής λέγοντας : ελεύθερες μέρες! Ωραίο ακούγεται : να τρως ότι θέλεις, όσο θέλεις, όποτε θέλεις. Μμμμ… πολλά ερωτήματα γεννιούνται και μόνο από τον τίτλο: ελεύθερη μέρα: ολόκληρη μέρα; Πόσες μέρες; Κάθε πότε; Πόσο ελεύθερη; Με όλες τις τροφές; Αλκοόλ; Πόσο; Δουλεύει σε προγράμματα ρύθμισης βάρους;

Ας το πάρουμε από την αρχή. Ελεύθερες ή  προγραμματισμένες ημέρες διατροφικών «αμαρτιών» είναι ένας τρόπος για τους απανταχού διαιτώμενους να απολαμβάνουν τα αγαπημένα τους τρόφιμα χωρίς ενοχές. Έτσι λοιπόν πίτσες, σουβλάκια, παγωτά, γλυκά, ψωμιά, τσουρέκια, πίτες, αλκοόλ και γενικά ότι δεν έχει θέση στο πλάνο της διατροφής , ξαφνικά εμφανίζεται στο προσκήνιο… και το πάρτι ξεκινά! Το πλάνο αυτό είναι πολύ δημοφιλές και συνεχώς κερδίζει έδαφος αλλά όπως όλα στη ζωή και αυτό έχει δύο όψεις : συν – πλην.

Βιοχημικές επιδράσεις στη φυσιολογία του σώματος

Στα θετικά σημεία της ελεύθερης μέρα αναφέρεται ότι ενεργοποιείται ο μεταβολισμός εφόσον παράγεται περισσότερη λεπτίνη και Τ3. Βλέπεις η δίαιτα αφορά θερμιδικό περιορισμό, μειώνεις την κατανάλωση φαγητού και άρα περιορίζεις την ενέργεια που χρειάζεσαι. Με τον τρόπο αυτό το σώμα χρησιμοποιεί ως καύσιμο το λίπος για να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μειώνεται το βάρος. Όμως όλοι ξέρουμε ότι αν και ακούγεται απλό στην πράξη οι δίαιτες … «κολλάνε». Αυτό συμβαίνει γιατί όταν περιορίζεις την τροφή , η όρεξη αυξάνεται και επιπλέον το σώμα μειώνει τον τις θερμίδες που καίει σε ηρεμία (βασικό μεταβολισμό) με αποτέλεσμα να χρειάζεσαι όλο και λιγότερο φαγητό.

Έτσι λοιπόν ερχόμαστε πάλι στο ζητούμενο. Η μια άποψη θέλει τους  διαιτώμενους που «παίζουν» με μια μέρα «υπερφαγίας» να ξεγελούν τους ορμονικούς μηχανισμούς στο σώμα (παίρνουν μια γρήγορη δόση Τ3 και λεπτίνης) και έτσι πείθουν το σώμα ότι δεν είναι σε λιμό. Αυτό ρυθμίζει την πείνα και τον μεταβολισμό έχει θετική επίδραση στη λίμπιντο, στην παραγωγή της ντοπαμίνης και μετά από μια «ελεύθερη» μέρα η διαιτώμενοι ίσως να είναι περισσότερο χαρούμενοι και κινητοποιημένοι. Στον αντίποδα υπάρχουν έρευνες που το αντικρούουν λέγοντας πως ναι μεν ο μεταβολισμός δουλεύει 3-10% καλύτερα αλλά όχι για περισσότερο από 24 ώρες και αυτή η μικρή αύξηση σε καμία περίπτωση δεν εξισορροπεί τις παραπάνω θερμίδες που καταναλώνονται.  Επίσης σε έρευνες αναφέρεται ότι επειδή τις ημέρες που καλούμαστε να «κλέψουμε» τη δίαιτα συνήθως το κάνουμε με σκουπιδοφαγητό, αυτό δεν βοηθά στην παραγωγή λεπτίνης αλλά τα τρόφιμα αυτά συμβάλουν στην αντίσταση με ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που αναφέρονται σαν: «ενίσχυση» του μεταβολισμού

Ψυχολογικές επιδράσεις

Οι υποστηριχτές θεωρούν ότι η ελεύθερη μέρα βοηθά τους διαιτώμενους να έχουν μεγαλύτερη συνέπεια στο πρόγραμμα της δίαιτας, βοηθά να μένουν στο πρόγραμμα περισσότερο καιρό, και τους κρατά κινητοποιημένους και χαρούμενους αφού μια φορά στο τόσο καταναλώνουν τα αγαπημένα τους τρόφιμα. Αλήθεια; Όλους; Ξεκάθαρα όχι, αφού αφορά τον άνθρωπο στον οποίο αναφερόμαστε. Η ελεύθερη μέρα μπορεί να είναι αληθινή καταστροφή για κάποιους διαιτώμενους. Δυσκολεύονται πολύ να ξαναμπούν στο πρόγραμμα, η μία μέρα γίνετε δεύτερη, γίνετε εβδομάδα και στο τέλος τα παρατάνε. Υπάρχουν άνθρωποι που φορτώνονται με ενοχές και αρχίζουν και παρασκέφτονται το φαγητό ή κολλάνε και σκέφτονται και ζουν μόνο για την επόμενη «ελεύθερη» μέρα . Γυρίζουν  ή γνωρίζουν παθολογικές συμπεριφορές σίτισης όπως βουλιμικά επεισόδια υπερφαγίας ή ενεργοποιούν κάποιο εθισμό σε τρόφιμα και … ξανακυλούν.  Για αυτή την κατηγορία ανθρώπων οι ελεύθερες μέρες χωρίς πλαίσιο είναι πραγματικά καταστροφή.

Τελικά να κάνουμε ή να μην κάνουμε ελεύθερες μέρες στη δίαιτα; Για όποιον θέλει να κάνει την εξίσωση ας βγάλει το πρόσημο μόνος του για τον εαυτό του…

Θετικά (+)	Αρνητικά (-)
Αυξάνει την παραγωγή Τ3 προκαλώντας τεχνικά υπερθυρεοειδισμό που αυξάνει τις καύσεις τις επόμενες μέρες	Δεν ενεργοποιεί τον μεταβολισμό γιατί το σκουπιδοφαγητό δεν κάνει ποτέ και σε καμία περίπτωση καλό
Προκαλεί αύξηση της λεπτίνης και άρα μείωση της πείνας και αύξηση του μεταβολισμού	Τροφοδοτεί τον εθισμό
Βοηθά στην κινητοποίηση	Μπορεί να παρατρώτε ή να τρώτε βουλιμικά χωρίς να απολαμβάνεται
Η κατανάλωση των αγαπημένων τροφίμων βοηθά στη συνέπεια στο πρόγραμμα θερμιδικού περιορισμού	Γεμίζει τύψεις γιατί αν και δίνει χαρά ενώ το τρώτε, σίγουρα δεν θα σας κάνει να αισθάνεστε καλά μετά.

 Θα κλείσω το άρθρο χωρίς να πάρω θέση για την ελεύθερη μέρα, γιατί αφορά τον κάθε άνθρωπο εξατομικευμένα. Παρόλα αυτά θέλω να πω ότι σίγουρα είναι καλό κάποιες φορές να ξεφεύγουμε λίγο από τη δίαιτα και ότι είναι οκ αν κάποιες φορές φάμε παραπάνω από το προγραμματισμένο. Συμβαίνει, απλά τρώμε. Παρόλα αυτά είναι πολύ πιο ασφαλές να βάζουμε οι ίδιοι ένα πλαίσιο στον εαυτό μας. Μπορούμε να κάνουμε σύμβαση για μια φορά την εβδομάδα ή το μήνα ή μόνο σε ειδικές περιστάσεις. Μπορούμε να αποφύγουμε εντελώς κάποια τρόφιμα ή το αλκοόλ. Μπορούμε να περιοριστούμε σε ένα μόνο γεύμα ή ένα πρωινό και όχι ολόκληρη μέρα. Το πλαίσιο που θα βάλουμε μας προσφέρει  ασφάλεια και με τον τρόπο αυτό έχουμε τον έλεγχο.

Τέλος ότι και να γίνει είναι πολύ σημαντικό να είναι στα πλαίσιο της απόλαυσης γιατί το φαγητό είναι απόλαυση…  και όταν απολαμβάνουμε και γευόμαστε το φαγητό, σπάνια παρατρώμε αλλά και να παραφάμε, συμβαίνει και είναι οκ!